Podstawowe błędy przy projektowaniu i budowie uziomów fundamentowych

2. Zalecenia wykorzystania uziomów fundamentowych

Wiadomo, iż beton ułożony w gruncie jest materiałem półprzewodzącym [1, 11] o rezystywności od około 30 Ω·m [1] do 200 Ω·m [4, 5] przy 20°C. Jego przewodnictwo elektryczne ma charakter elektrolityczny, na które silny wpływ mają wilgotność i temperatura. Beton zastosowany do wypełnienia fundamentów, z uwagi na jego głęboką lokalizację w gruncie, charakteryzuje się bardzo stabilnymi w funkcji czasu parametrami elektrycznymi w przeciwieństwie do powszechnie stosowanych uziomów poziomych układanych w gruncie płytko, bo na głębokościach 0,5 ÷0,8 m. Tak mała głębokość oznacza możliwość przemarznięcia gruntu, gdyż w warunkach Polski głębokość przemarzania zawiera się między 0,8 m dla obszarów Polski zachodniej do 1,4 dla rejonu Suwalszczyzny Prowadzi to do radykalnego wzrostu rezystywności gruntu w temperaturze mniejszej od 0°C, co przekłada się jednoznacznie na wzrost rezystancji uziemienia i pogarsza bezpieczeństwo elektryczne w takich obiektach. Z tych powodów wykorzystanie fundamentu jako stabilnego uziomu naturalnego lub sztucznego jest bardzo korzystne i w krajach rozwiniętych gospodarczo uziomy fundamentowe są używane powszechnie. Podobnie jest w Polsce, gdzie ich stosowanie ma aktualnie charakter obligatoryjny, gdyż zgodnie z treścią §184 ust. 1. rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie „jako uziomy instalacji elektrycznej należy wykorzystywać metalowe konstrukcje budynków, zbrojenia fundamentów oraz inne metalowe elementy umieszczone w niezbrojonych fundamentach stanowiące sztuczny uziom fundamentowy” [2]. Są, co prawda, opinie podważające obowiązkowy charakter przytoczonego rozporządzenia, lecz z uwagi na rangę instytucji wprowadzającej ten dokument w życie w formie aktu wykonawczego do ustawy Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (zgodnie z jej zapisami Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414 – patrz art. 7), posiadający obecnie status „obowiązujący” oraz brak de facto alternatywy, poglądy te należy uznać za niezasadne. Oczywiste korzyści ekonomiczne i praktyczne płynące ze stosowania uziomów fundamentowych wydają się być główną przyczyną takiego obowiązku.

Zalecenie stosowania uziomów fundamentowych występuje także w normach międzynarodowych zarówno w odniesieniu do instalacji elektrycznych (seria norm PN-HD 60364 [3]) jak i do ochrony odgromowej (seria PN-EN 62305 [4]). W normach tych szczegółowo opisano wymagania dla prawidłowego zaprojektowania i wykonania uziomu fundamentowego, które powinny być ściśle przestrzegane w celu osiągnięcia skutecznego i trwałego w czasie układu uziemiającego.